Beth yw Prosiect SIARC?

Mae amgylchedd forol Cymru’n gyforiog o fywyd; yn nyfnderoedd y dyfroedd llwyd ceir rhywogaethau anghyfarwydd o siarcod a morgathod (elasmobranchiaid) o bwysigrwydd cadwraethol.

Mae prosiect SIARC yn catalyddu cysylltiadau rhwng pysgotwyr, ymchwilwyr, cymunedau a’r llywodraeth i gydweithio a diogelu elasmobranchiaid a chefnogi adferiad gwyrdd yng Nghymru.

Dyma ein hamcanion:

Pysgotwyr a gwyddonwyr yn cydweithio i rannu gwybodaeth a phrofiadau.

Casglu gwybodaeth bwysig i ddeall siarcod a morgathod.

Gweithio gyda phartneriaid lleol i nodi ffyrdd i sicrhau y gall ystod ehangach o bobl gael mynediad at yr arfordir a'r môr, a chael profiad ohonynt.

Plant ysgol yn defnyddio ffyrdd newydd o ddysgu i archwilio'r arfordir a'r môr.

Partneriaethau gyda chymunedau lleol i gyflwyno gweithgareddau gwyddoniaeth dinasyddion a phrofiadau dysgu.

Dathlwch fywyd morol a diwylliant lleol Cymru.

Ydy Cymru’n bwysig
i siarcod a morgathod?

Mae dyfroedd arfordirol Cymru’n gartref i amrywiaeth eang o rywogaethau morol, yn cynnwys 27 rhywogaeth o siarcod a morgathod (y cyfeirir atynt fel elasmobranchiaid). Mae elasmobranchiaid yn rhan ganolog o dreftadaeth naturiol Cymru, ac yn bwysig iawn o safbwynt cadwraeth a diwylliant. Er gwaethaf eu pwysigrwydd, ychydig sy’n hysbys ynglŷn â bioleg ac ecoleg y rhywogaethau yma.
Cyflwyna prosiect SIARC raglen ymchwil integredig i bysgotwyr i gasglu data am elasmobranchiaid a’u cynefinoedd cysylltiedig.

Dyma ein prif rywogaethau:

Maelgi

Squatina squatina

Enwau Saesneg: monkfish, angelshark, fiddle fish
Bioleg: Yn tyfu i 240 cm; yn geni 7-25 o rai bach
Statws: Mewn perygl mawr ar Restr Goch Undeb Rhyngwladol Cadwraeth Natur (IUCN); rhan o un o’r teuluoedd o elasmobranchiaid sydd fwyaf dan fygythiad.
Ffeithiau diddorol: Defnyddiwyd maelgwn gan y Rhufeiniaid ar un adeg i orchuddio tariannau a dolenni cleddyfau am fod eu crwyn yn wydn iawn

Darganfod mwy

Ci pigog

Squalus acanthias

Enwau Saesneg: spurdog, spiny dogfish, rock salmon
Bioleg: Yn tyfu hyd at 125 cm; yn geni rhwng 1 – 32 o rai bach
Statws: Bregus ar Restr Goch Undeb Rhyngwladol Cadwraeth Natur
Ffaith ddiddorol: Pigyn bach gwenwynig ar waelod ei asgell ddorsal a ddefnyddir i’w amddiffyn sy’n gyfrifol am enw’r rhywogaeth

Darganfod mwy

Morgath ddu

Dasyatis pastinaca

Enw Saesneg: stingray, blue stingray
Bioleg: Yn tyfu hyd at 140 cm; yn geni rhwng 4 – 9 o rai bach
Statws: Bregus ar Restr Goch Undeb Rhyngwladol Cadwraeth Natur
Ffaith ddiddorol: Yn hanesyddol, credai pobl yng Nghymru fod gan afu’r forgath ddu fuddion meddyginiaethol o’i ferwi

Darganfod mwy

Ci glas

Galeorhinus galeus

Enwau Saesneg: tope, school shark, snapper shark
Bioleg: Yn tyfu hyd at 195 cm; yn geni rhwng 6 – 52 o rai bach
Statws: Mewn perygl mawr ar Restr Goch Undeb Rhyngwladol Cadwraeth Natur (IUCN)
Ffaith ddiddorol: Tuedda’r ci glas i symud o gwmpas mewn heigiau y gellir eu rhannu yn ôl maint a rhyw

Darganfod mwy

Morgath drwynfain

Dipturus intermedius

Enw Saesneg: flapper skate, common skate
Bioleg: Yn tyfu i hyd at 285cm; yn dodwy casys wyau yn y gwanwyn/haf
Statws: Mewn Perygl Difrifol ar Restr Goch yr IUCN
Ffaith ddiddorol: Y Forgath drwynfain yw'r forgath fwyaf yn Ewrop ac mae gan ei hadenydd rychwant o hyd at 2 fetr!

Darganfod mwy

Morgath las

Dipturus batis

Enwau Saesneg: blue skate, common skate
Bioleg: Yn tyfu i hyd at 150cm; yn dodwy casys wyau yn y gwanwyn/haf
Statws: Mewn Perygl Difrifol ar Restr Goch yr IUCN
Ffaith ddiddorol: Mae'r Forgath Las mewn gwirionedd yn frown, ac mae i’w gweld yn fwy deheuol na’r Forgath Drwynfain.

Darganfod mwy

Ble mae prosiect SIARC yn gweithio?

Gweithreda prosiect SIARC ledled Cymru, ond bydd yn canolbwyntio ar ymgysylltu â’r gymuned ac ymchwil mewn dwy Ardal Cadwraeth Arbennig (ACA): ACA ‘Pen Llŷn a’r Sarnau’ ac ACA ‘Bae Caerfyrddin a’r Aberoedd’.

Pen Llŷn a'r Sarnau SAC (PLAS)

Wedi’i leoli yng ngogledd-orllewin Cymru, mae PLAS yn cynnwys 146,000 hectar o fôr, arfordir, aberoedd, lagŵnau, baeau, traethellau, a riffiau sy’n gartref i fywyd gwyllt amrywiol, yn cynnwys rhai sy’n unigryw i Gymru.

Carmarthen Bay and Estuaries SAC (CBAE)

Wedi’i leoli yn ne-orllewin Cymru mae BCAA yn cynnwys 66,000 hectar gan gwmpasu pedwar aber mawr. Mae gan y safle hwn nifer o nodweddion gwarchodedig, yn cynnwys gwastadeddau llaid, gwastadeddau tywod, cilfachau, baeau a dolydd heli’r Iwerydd.

Pwy sy’n cymryd rhan?

Prosiect amlddisgyblaethol yw prosiect SIARC, sy’n cyfuno gwyddoniaeth gymdeithasol a biolegol. Caiff ei arwain gan y Zoological Society of London (ZSL) a Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) mewn partneriaeth â chwe partner cyflawni ac 13 partner cydweithredol.

Rydym yn gweithio gyda chymunedau arfordirol ledled Cymru, gan gynnwys pysgotwyr masnachol a hamddenol, gwirfoddolwyr sy’n wyddonwyr dinesig, ysgolion cynradd, ac ymchwilwyr. Os hoffech chi gymryd rhan, darganfyddwch fwy ar ein tudalen ‘Cymerwch Ran’.

Partneriaid Cyflawni

Mae Prifysgol Bangor yn cwblhau gwaith modeli hydrodynamig er mwyn helpu cynllunio a dehongli canlyniadau ar sail arolygon DNA (eDNA).

Mae Blue Abacus yn datblygu offer Fideo Tanddwr Abwyd o Bell (BRUV) ar gyfer Prosiect SIARC gan arwain at ddadansoddi lluniau BRUV o PLAS.

Mae Minorities in Shark Sciences yn helpu i ddarparu ein pecyn gwaith Cydraddoldeb, Amrywiaeth a Chynhwysiant, ac yn cynorthwyo gyda threfnu a chyflwyno gweithdy rhannu sgiliau.

Mae Ymddiriedolaeth Natur Gogledd Cymru (YNGC) yn arwain rhai o fentrau gwyddoniaeth dinasyddion Prosiect SIARC, yn cynnwys trefnu grwpiau ymchwil archifol a helfa’r ymddiriedolaeth siarcod Shark Trust Great Eggcase Hunt ledled Cymru.

Mae’r ymddiriedolaeth siarcod Shark Trust yn datblygu canllawiau adnabod elasmobranchiaid ac wyau ar gyfer Cymru, er mwyn cefnogi ymwneud pysgotwyr ac ymchwil gwyddoniaeth dinasyddion. Maent hefyd yn cefnogi cyflawni helfeydd Great Eggcase Hunt YNGC ledled Cymru.

Mae Prifysgol Abertawe yn arwain o ran ymwneud ysgolion â Phrosiect SIARC, yn cynnwys datblygiad cyffrous argraffu 3D mewn ysgolion er mwyn dod â’n rhywogaethau allweddol i ddosbarthiadau ledled Cymru.

Partneriaid Cydweithredol

Bydd Prosiect Maelgi: Cymru yn parhau i redeg ochr yn ochr â Phrosiect SIARC gan gyflwyno elfennau o’r prosiect sy’n ymwneud â maelgwn yn benodol.

Cyllidwyr:

Ariennir y prosiect yma gan y Rhaglen Rhwydweithiau Natur. Mae’n cael ei ddarparu gan y Gronfa Treftadaeth, ar ran Llywodraeth Cymru.